Een biologisch filter is een belangrijk hulpmiddel om een vijver gezond en helder te houden. Vijverfilters voorzien het vijverwater namelijk van koolzuur (CO2). Dit is de belangrijkste voedingsstof van zuurstofplanten. Op deze pagina lees je, hoe een biologisch filter werkt. We bekijken verder hoe je het kunt installeren en vervolgens wat voor onderhoud een biologisch filter nodig heeft.
Biologisch filter: werking
Hier bekijken we, hoe de werking van een biologisch filter precies is. Belangrijk hierbij zijn achtereenvolgens bacteriën, filtermateriaal en waterhardheid.
Bacteriën
In een biologisch filter zorgen bacteriën voor de waterzuivering. In een filter zit namelijk een grote kolonie bacteriën. Deze zetten kleine afvaldeeltjes uit de vijver om in onder andere CO2. Dat is belangrijk voor de zuurstofplanten in de vijver. CO2 vormt namelijk hun belangrijkste voedingsbron. Zonder CO2 kunnen de zuurstofplanten daarom niet groeien. En zonder groeiende zuurstofplanten wordt de vijver groen door algen. (zie ook pagina biologisch evenwicht). Een biologisch filter zeeft dus zeker niet alleen het afval uit het vijverwater!
Filtermateriaal
De bacteriën in het filter groeien op filtermaterialen. Dit zijn bijvoorbeeld schuimrubberen matten. Ook lavasteen is een veel gebruikt materiaal in biologische filters. In het filtermateriaal blijven kleine deeltjes organisch afval uit de vijver hangen. Deze afvaldeeltjes worden door de vijverpomp naar het filter gepompt.
Bacteriën in het filter zullen deze kleine afvaldeeltjes vervolgens afbreken. Hierbij komt zoals gezegd CO2 vrij. Het langsstromende vijverwater neemt deze CO2 op en neemt het op deze manier mee terug naar de vijver. Daar kunnen de zuurstofplanten de CO2 vervolgens gebruiken voor hun groei.
Voor een goede werking van het filter is het daarom van belang, dat er voldoende bacteriën in groeien. De bacteriekolonie ontstaat vanzelf. Het kan echter wel lang duren voordat er voldoende micro-organismen in het filter zitten. Je kunt dit proces versnellen door het filter te enten met een bacteriestarter. Dit kun je doen bij de eerste ingebruikname van het filter en vervolgens bij de start van elk groeiseizoen.
Waterhardheid
In een filter doen bacteriën dus het eigenlijke werk. Zij produceren namelijk de noodzakelijke CO2 voor de vijver. Deze CO2 kan echter alleen worden opgenomen door het vijverwater, als dit voldoende mineralen bevat (voldoende hard is). De in het filter geproduceerde moleculen CO2 hechten zich namelijk aan moleculen calcium of magnesium in het vijverwater. Op deze manier stroomt de CO2 met het vijverwater terug naar de vijver.
Als het vijverwater echter te zacht is, werkt het filter niet. De geproduceerde CO2 wordt dan namelijk niet opgenomen door het langsstromende water. Hierdoor verzuurt het filter. De bacteriekolonie sterft hierdoor langzaam af en het filter gaat stinken. De vijverplanten gaan slechter groeien en de vijver wordt vervolgens groen en troebel. Zorg daarom altijd dat de waterhardheid van je vijver in orde is. In elke vijver loopt de waterhardheid geleidelijk terug. Dit komt, doordat invallende regen uit zeer zacht water bestaat.
Meerkamerfilter
Naast puur biologische filters bestaan er ook andere typen filters. De bekendste is het meerkamerfilter. In zo’n filter vindt naast biologische ook een mechanische filtering plaats. Hierbij ligt de nadruk op vuil uit het water zeven. Voor elk type filtering is een kamer opgenomen in het filter. Een gewone tuinvijver heeft geen meerkamerfilter nodig. Voor koivijvers of vijvers waarin zeer veel organisch afval geproduceerd wordt, zijn ze echter wel aan te raden.
Combinatie met UV-filter
Veel biologische filters zijn gecombineerd met een zogenaamd UV-filter. Hierbij stroomt het water langs een lamp, die ultraviolet licht uitstraalt. Dit licht doodt de zweefalgen in het water, waardoor de vijver makkelijker helder blijft. Bekijk hier meer informatie over UV-filters.
Biologisch filter installeren
Vijverpomp
Voor een vijverfilter is altijd een pomp nodig. Deze pomp staat in de vijver en voert het water door een slang naar het filter. Uit het filter loopt het water dan via bijvoorbeeld een slang of een watervalletje weer terug naar de vijver.
Capaciteit
Filters hebben een bepaalde capaciteit. Deze geeft aan, voor welke vijverinhoud het filter geschikt is. Zo is een filter met 4500 in de naam dus geschikt voor een vijver van 4.500 liter. De marge rond deze getallen mag je ruim nemen. Het filter uit het voorbeeld is geschikt voor vijvers van 2.500 tot 6.500 liter.
Niet alleen de capaciteit van het filter is belangrijk, maar ook de capaciteit van de pomp. Kies een pomp, die in twee tot vier uur tijd al het vijverwater kan verpompen. Voor een vijver van 5.000 liter betekent dit dus een pompcapaciteit van tussen de 1.250 en 2.500 liter per uur.
Plaatsing filter
Kies een plek uit, waar je het filter een beetje uit het zicht kunt wegzetten. Sommige filters kun je deels ingegraven. Hierdoor zijn ze minder zichtbaar. Let er verder op, dat de slangen naar en van het filter goed bevestigd zijn. Als de slang naar het filter losschiet en de pomp gewoon doordraait, dan wordt de vijver in enkele uren leeggepompt.
Rijpen van het filter en enten van bacteriën
In een nieuw filter zitten nog geen bacteriën. Deze worden immers geleidelijk aangevoerd uit het vijverwater en gaan daarna pas op de filtermaterialen een kolonie vormen. Dit heet het rijpen van het filter. Dit rijpen duurt zes tot acht weken. Als je liever wilt dat het filter al sneller voorzien is van een bacteriekolonie, dan kun je het filter enten. Hierbij breng je zelf een hoeveelheid bacteriën in het filter aan. Dit kun je doen met Pond Biotics. Hiermee wordt de rijpingstijd van het filter verkort tot circa twee weken.
Ook bij het opstarten van het filter in het voorjaar kun je een biologisch filter het beste enten. De bacteriekolonie van het vorige seizoen is in de winter namelijk afgestorven. Om het filter weer snel optimaal te laten werken, is het daarom belangrijk nieuwe bacteriën aan te brengen.
Verder is het van belang om het filter tijdens het groeiseizoen (maart-oktober) 24 uur per dag te laten draaien. De bacteriekolonie is namelijk afhankelijk van zuurstofrijk water uit de vijver. Als de aanvoer hiervan stopt, sterven de bacteriën af en moet het filter dus weer opnieuw rijpen of geënt worden.
Biologisch filter: onderhoud
Weinig onderhoud
Biologische filters hebben weinig onderhoud nodig. Nadat er een bacteriekolonie in het filter gegroeid is, zal deze het organisch afval uit de vijver omzetten in CO2. Een biologisch filter moet daarom zo min mogelijk schoongemaakt worden. De bacteriekolonie zou in dat geval namelijk afsterven. Het filter moet dan weer opnieuw rijpen.
Er zijn echter enkele uitzonderingen. Als het vijverwater zoveel organisch afval bevat dat het filter verstopt raakt en dreigt over te lopen, dan moet het wel af en toe gereinigd worden. Probeer dan echter om de filtermaterialen niet volledig schoon te spoelen. Op deze manier blijven er namelijk nog wat bacteriën in het filter achter. Hierdoor blijft de werking enigszins intact.
Reukloos
Een biologisch filter moet reukloos zijn. Als er een sterke algengeur of zelfs rottingsgeur uitkomt, betekent dit dat de bacteriekolonie het aangevoerde afval niet allemaal aankan. Ook wijst dit erop, dat de waterhardheid van de vijver te laag is. Schoonmaken van het filter en verbeteren van de waterhardheid (zie pagina onderhoud vijverwater) is in dat geval de oplossing.
Tijdens groeiseizoen niet uitzetten
Tijdens het groeiseizoen kun je een filter beter niet uitzetten. Het moet 24 uur per dag, 7 dagen per week draaien. Stilzetten van het filter leidt immers tot afsterven van de bacteriekolonie, die afhankelijk is van aangevoerd zuurstofrijk water uit de vijver. Laat het filter in de periode maart – oktober daarom continu draaien. Tijdens de wintermaanden moet het filter echter wel uitgeschakeld worden, omdat dan de plantengroei in de vijver stilligt.
Zorg voor hard water
Een filter functioneert alleen goed als het vijverwater voldoende hard is. Om de geproduceerde CO2 te kunnen afgeven aan het langsstromende water, moeten hierin voldoende mineralen aanwezig zijn. De CO2 zich kan hier vervolgens aan binden. Als het vijverwater te zacht is, blijft de geproduceerde CO2 achter in het filter. Het filter verzuurt dan en de bacteriekolonie sterft vervolgens af.
Is een vijverfilter noodzakelijk?
In sommige verouderde vijverboeken wordt een filter afgeraden. De redenering die hier gevolgd wordt, is dat er voldoende bacteriën in de vijver zelf zitten om de vijver van CO2 te voorzien. In de praktijk blijkt dit echter alleen onder optimale condities zo te zijn. De aanwezigheid van een filter zorgt er voor, dat de plantengroei ook onder minder gunstige omstandigheden goed blijft. Minder gunstige omstandigheden zijn bijvoorbeeld te veel vissen in de vijver of traag groeiende zuurstofplanten.
Vooral in een nieuwe vijver zitten nog te weinig bacteriën om de zuurstofplanten van CO2 te voorzien. In deze nieuwe vijvers is een filter dan ook absoluut onmisbaar. Ook in oudere vijvers heeft een biologisch filter echter veel toegevoegde waarde. Samengevat is de kans op problemen in een vijver met een biologisch filter kleiner.
Een filter met pomp zorgt ook voor watercirculatie. Dit is belangrijk voor een goede verspreiding van zuurstof en CO2 in alle waterlagen van de vijver. Ook kunnen afvalstoffen van de vijver makkelijker worden afgegeven aan de atmosfeer.
Bacteriën toevoegen aan het filter
Een biologisch filter kan alleen werken als er voldoende bacteriën in aanwezig zijn. Je kunt daarom bij het opstarten van het filter een zogenaamde bacterie-enting uitvoeren. Hierbij breng je een hoeveelheid van precies de juiste bacteriën aan. In het filter groeit deze enting uit tot een volwaardige bacterie-kolonie.
Je kunt bacteriën aan je filter toevoegen met Pond Biotics. Dit is een licht vochtige bacteriestarter waarmee je je filter elk voorjaar kunt voorzien van de juiste micro-organismen. Door toevoeging van Pond Biotics zal het filter sneller optimaal werken.
Verder lezen
Checklist biologisch filter
Taak van bacteriën in de vijver
UV-filters
Waterkwaliteit vijver
Werking vijverfilter verbeteren