Een vijver ontwerpen is de eerste stap bij het plaatsen van een nieuwe vijver in de tuin. Voordat je gaat graven, zul je eerst goed moeten nadenken wat je wilt en hoe je dat ook kunt realiseren. Een goede voorbereiding is hierbij erg belangrijk. Een fout ontwerp is achteraf maar moeilijk te herstellen. Gevolg is dan, dat de vijver niet oplevert wat je er vooraf van hoopte. Dat wil je natuurlijk het liefst voorkomen.
Deze pagina vijver ontwerpen helpt je bij het maken van een goed ontwerp voor je nieuwe vijver. De volgende vragen komen aan bod:
- Hoe ontwerp je op de juiste manier een vijver?
- Waar moet je allemaal vooraf aan denken?
- Welke keuzes moet je maken?
Het uiteindelijke doel is dat je een goed vijverontwerp maakt, waar je jarenlang plezier van hebt.
Vijver ontwerpen – allerlei soorten
Vijvers heb je in allerlei soorten. Niet elke tuin is geschikt voor elk soort vijver. In een kleine stadstuin hoort een andere waterpartij dan op een groot landgoed. Houd bij het maken van je vijverontwerp altijd goed in de gaten, of de vijver geschikt is voor de tuin waarin deze moet komen. Hieronder bespreken we een aantal onderwerpen, waar je goed aan moet denken bij een vijver ontwerpen.
Natuurlijke en formele vijvers
Vijvers kun je in twee hoofdgroepen indelen:
Formele vijvers
Een formele vijver heeft strakke lijnen en een directe overgang tussen water en land. De randafwerking is vaak in steen of in hout uitgevoerd. Ga je zo’n soort vijver ontwerpen, dan zul je daarom extra aandacht moeten besteden aan deze randafwerking.
Natuurlijke vijvers
De overgang tussen water en land gaat hier meer geleidelijk. Op de scheiding van water en land staan meestal moerasplanten. Hierdoor oogt de vijver als een natuurlijke waterpartij.
Eeen formele vijver is vaak een betere keus dan een natuurlijke vijver. Dit geldt zeker voor kleinere en omheinde achtertuinen. In zo’n tuin geeft een formele vijver meestal een mooier effect dan een natuurlijke vijver. Dit heeft te maken met de al aanwezige strakke lijnen in de tuin.
Een natuurlijke vijver heeft veel meer ruimte nodig om er mooi uit te zien. Als deze ruimte er niet is, krijgt zo’n natuurlijke vijver juist een onnatuurlijke uitstraling.
In een rechthoekige tuin, die omgeven is met bijvoorbeeld een schutting of een stenen muur, staat een formele vijver (met dezelfde rechte en strakke lijnen) daarom meestal mooier.
Materialen: folie, beton of voorgevormde vijver
Vijverfolie
De meeste vijvers worden aangelegd met folie. Hierbij heb je de keuze uit PVC-folie en rubberfolie. Rubberfolie is kwalitatief beter. Dit materiaal is zeer flexibel en daardoor makkelijk te verwerken. Daarnaast is het ongevoelig voor veroudering door zonlicht (UV-straling). Hierdoor gaat rubberfolie veel langer mee dan PVC-folie. PVC-folie wordt na 5 tot 10 jaar poreus. De vijver gaat dan gaat lekken.
Tegenover de voordelen van rubberfolie staat helaas wel een hogere prijs per vierkante meter.
Voorgevormde vijver
Voorgevormde vijvers tref je ook regelmatig aan. Het grote voordeel van deze vijvers is, is dat ze bijna niet lek kunnen raken. Nadelen zijn er ook: deze vijver zijn relatief duur en alleen in een aantal standaardvormen verkrijgbaar. Daarnaast heeft een voorgevormde vijver meestal een vrij kleine inhoud.
Gewapend beton
Een vijver van gegoten gewapend beton komt steeds minder voor. Dit type vijver heeft namelijk een aantal nadelen. Een betonnen vijver is bovenal duur. Daarnaast is de aanleg veel moeilijker dan een folievijver of voorgevormde vijver. Het grootste nadeel is echter, dat een betonnen vijver erg gevoelig is voor vorstschade. Tijdens een vorstperiode ontstaat hierbij een scheur in de constructie, waardoor de vijver gaat lekken. Zo’n lekkage is zeer lastig (blijvend) te herstellen.
Folie of een voorgevormde vijver is daarom de meest voor de hand liggende keuze.
Formaat van de vijver
Het formaat van de vijver is natuurlijk vooral een persoonlijke keuze. Een aantal zaken kun je echter in de gaten houden bij de keuze van de vijvergrootte.
Omvang vijver ten opzichte van de tuin
De vijver moet qua omvang goed passen in de tuin. Een vijver die meer dan de helft van de tuin in beslag neemt is niet mooi. Andersom zal een hele kleine vijver in een grote tuin ook niet tot zijn recht komen.
Biologisch evenwicht
Voor een gezond biologisch evenwicht moet de vijver een bepaalde minimuminhoud hebben. Hiervoor wordt doorgaans 2.500 liter aangehouden. Wanneer de inhoud van de vijver minder is, warmt het water in de zomer te snel op. Dit leidt makkelijk tot groei van algen. Ook zullen in een kleine vijver de zogenaamde waterwaarden (GH-, KH- en pH-waarde) veel sterker schommelen dan in een grotere waterpartij.
Beoogde inrichting van de vijver
In het hele proces van een vijver ontwerpen moet je er al rekening mee houden, hoe je de vijver wilt inrichten. Bepaalde waterplanten zoals waterlelies hebben voldoende ruimte nodig om goed te kunnen groeien. Ook de eventuele vissen die in de vijver komen bepalen mede de omvang en diepte van de vijver. Vooral voor koikarpers moet de vijver niet te klein zijn en minimaal 90 cm diep.
Vijverontwerp maken
Nadat je besloten hebt wat voor soort vijver je wilt, kunt je het ontwerp gaan maken. Dit bestaat uit drie onderdelen, die we hierna bespreken.
1. Plattegrond van vijver en tuin
De plattegrond van de bestaande tuin kun je alvast op papier tekenen. In een andere kleur of met overtrekpapier teken je vervolgens de ontworpen vijver hierin. Houd hierbij rekening met bestrating die aangepast moet worden. Let ook op kabels of leidingen in de grond.
Voor een goede plantengroei heeft een vijver veel zonlicht nodig. Vier tot zes uur per dag is het minimum. Geef de vijver een plaats in de tuin waar voldoende zonlicht komt. Een vijver die het grootste deel van de dag in de schaduw ligt, zal al snel problemen geven.
2. Dwarsprofiel: doorsnede van de vijver
Het dwarsprofiel van de vijver laat zien welk profiel de vijver onder water heeft. Hierbij zie je ook, welke zones met bijbehorende diepte er in de vijver komen.
Let hierbij op twee dingen:
-Zorg voor verschillende dieptes in de vijver;
-Gebruik geen schuine zijdes in de vijver.
Om met het laatste te beginnen: als je de vijver komvormig zou uitgraven, kun je nergens plantmanden wegzetten. Alles zou uiteindelijk naar het diepste punt van de vijver glijden.
Verschillende diepteniveaus in de vijver zijn nodig, om de verschillende groepen waterplanten goed te laten groeien. Zuurstofplanten groeien meestal op een diepte van circa 50 cm. Waterlelies vereisen minstens 80 cm diep water. Als er vissen in de vijver komen, moet deze ook voldoende diep zijn. Hierdoor kunnen de vissen de winter overleven.
Voor de meeste vijvers geldt, dat ongeveer de helft een diepte van 80 cm moet hebben en de andere helft 50 cm diep moet zijn. Bij een natuurlijke vijver moet je ook nog rekening houden met een ondiep deel langs de rand. Dit moet 15 tot 20 cm diep zijn en dient voor de moerasplanten.
Een maximale diepte van 80 centimeter is voor bijna alle vijvers voldoende. Als je de vijver dieper maakt, warmt deze te langzaam op in het voorjaar. Hierdoor komt de plantengroei niet goed op gang. Grote vijvers, met een wateroppervlakte van tenminste 20 vierkante meter, kunnen een maximumdiepte van één meter hebben. Ook koivijvers worden dieper dan 80 cm gemaakt. Dit is vooral bedoeld om de vissen veilig te laten overwinteren.
3. Beplantingsplan
In het beplantingsplan staat, welke waterplanten er komen te staan in de vijver. Ook geef je hier elke plant een eigen plaats in de vijver. Waterlelies en moerasplanten zijn het meest opvallend in de vijver. Zuurstofplanten hebben echter de belangrijkste functie in de vijver. Deze planten houden namelijk het water helder. Daarom moeten deze zuurstofplanten ook zeker worden opgenomen in het beplantingsplan.
Zuurstofplanten vormen preciezer gezegd één van de drie peilers die je vijver helder houden (samen met voldoende CO2 en waterhardheid). Neem daarom veel van deze planten op in het beplantingsplan.
Teveel verschillende planten door elkaar geeft een rommelige geheel. Het is daarom meestal mooier om te kiezen voor enkele soorten. Deze kunnen dan gegroepeerd in en rondom de vijver gezet worden. Dit is zeker bij moerasplanten het geval.
Een goed uitgewerkt beplantingsplan zorgt er dus ook voor, dat het water in de vijver helder kan blijven. Op de pagina beplantingsplan wordt verder uitgelegd hoe je zo’n plan maakt.
Vijverontwerp: randafwerking
De randafwerking van de vijver is een belangrijk onderdeel bij een vijver ontwerpen. De rand is het meest zichtbare deel van de vijver en moet er daarom mooi uitzien. Hier komt uiteraard het verschil tussen formele en natuurlijke vijvers weer in beeld. Bij een natuurlijke vijver zal de beplanting in het moerasgedeelte de vijverrand gaan vormen. Als je een formele vijver ontwerpt en aanlegt, moet je een ander soort afwerking van bijvoorbeeld hout of steen kiezen.
Bij elke randafwerking moet je letten op:
Voldoende hoge vijverrand
Zorg dat er nooit water vanuit de tuin naar de vijver kan lopen. Hierbij kan er namelijk (kunst)mest in het vijverwater terechtkomen. De meeste waterplanten verdragen alleen maar zeer lage mestconcentraties (stikstof). Zorg er daarom voor, dat de vijverrand altijd een klein beetje hoger ligt dan de rest van de tuin.
Turf als vijverrand: pas op
Met turf kun je een vijverrand erg mooi afwerken. Helaas is dit materiaal niet goed voor het vijverwater. Turf is van zichzelf erg zuur (een lage pH-waarde, zie ook waterwaarden) en geeft dit door aan het vijverwater. Hierdoor kan het vijverwater bruin-troebel worden. Ook veel zuurstofplanten groeien slecht in te zuur water (uitzondering is de Waterviolier). Als je toch een rand van turf wilt, zorg dan dat je het vijverwater zeer hard maakt om zo het zuur uit de turf te neutraliseren. Hiervoor kun je Mineral Clay gebruiken ( 2 a 3 x de normale hoeveelheid).
Hardhout
Ook hardhout is een mooi materiaal om de vijverrand mee af te werken. Nieuw hardhout loogt echter uit. Dit kan voor verkleuring van het vijverwater zorgen. Je kunt dit tegengaan door het hout voor verwerking een paar weken buiten in de regen te leggen. Hierdoor loogt het op voorhand al voor een groot deel uit.
Geen zink, lood of tin
Zink, lood en tin kun je beter niet gebruiken als randafwerking. Deze metalen vormen na verloop van tijd gifstoffen door het voortdurende contact met water. Bij vijvervissen hopen deze materialen zich op in de organen. Hierdoor kunnen ze ziek worden en sterven.
Bakstenen coaten
Ook gemetselde stenen die in contact komen met water geven in het begin (basische) stoffen af. Je kunt de stenen na het metselen impregneren met een speciale waterkerende coating. Een andere optie is de vijver de eerste weken na het metselen te vullen met alleen leidingwater en dit vervolgens te verversen als je de vijver gaat aanplanten en verder inrichten. De basische stoffen voer je op deze manier af.
Vijver ontwerpen en biologisch evenwicht
Tijdens het ontwerpen van een vijver let je doorgaans vooral op zaken als materiaal en de constructie. In de ontwerpfase kun je het best echter ook al denken aan de biologische aspecten van de nieuwe vijver. Als de vijver straks klaar is, wil je immers graag dat deze helder blijft. Ook goed groeiende waterplanten en gezonde vissen zijn belangrijk. Op de pagina opstartfase lees je hier meer over. Een vijver ontwerpen blijft, met de informatie die je daar aantreft, niet alleen beperkt tot de technische aspecten.
Vijverontwerp klaar: aanleg van de vijver
Klaar met je vijver ontwerpen? Met het ontwerp kan je vervolgens starten met het aanleggen van de vijver. Lees verder op die pagina.
Vijver aanleggen
Nieuwe vijver opstarten
Beplantingsplan
Voorbeeld vijverontwerp